Aan de slag met lokaal eigendom
21 juli 2023
Het streven naar 50% lokaal eigendom is opgenomen in het Klimaatakkoord als ambitie. Een prachtige ambitie, maar in de praktijk lastig te realiseren. Dit komt omdat deze ambitie niet verankerd is in beleid. Er zijn nu een aantal tools waarmee overheden en bewoners kennis kunnen maken met lokaal eigendom en welke impact dit heeft op een lokale gemeenschap.
Lokaal eigendom als ambitie
In het Klimaatakkoord is afgesproken om te streven naar minimaal "50% eigendom van de productie van de lokale omgeving (burgers en bedrijven)". Lokaal eigendom van de lokale omgeving zorgt ervoor dat bewoners als mede-eigenaar kunnen mee-investeren en mee-ontwikkelen bij de komst van nieuwe duurzame energieprojecten. Zo blijven de opbrengsten van een energieproject ook binnen de lokale omgeving. Je voorkomt dat winsten wegvloeien naar investeerders buiten het gebied of zelfs buiten Nederland. Via lokaal eigendom verdeel je de lusten en de lasten het eerlijkst.
In de praktijk blijkt het voor burgerinitiatieven en energiecoöperaties heel lastig om mee te doen in reguliere aanbestedingen. Daarnaast is het begrip lokaal eigendom ook niet concreet gedefinieerd in het Klimaatakkoord waardoor er verschillende interpretaties bestaan over wat lokaal eigendom is. Als laatste is het begrip lokaal eigendom ook nog niet zo bekend bij bewoners. En onbekend maakt onbemend. Waarom zou je een energieproject in eigendom willen als een commerciële partij het ook kan uitvoeren? In Flevoland vloeit immers een hoop geld richting lokale gemeenschappen via een omgevingsfonds.
Wat is 'lokaal eigendom'
Energie van Flevoland houdt de definitie van lokaal eigendom aan gegeven in de Monitor participatie hernieuwbare energie op land uit 2020, gemaakt in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken. Lokaal eigendom betekent hier in eigendom van meerdere omwonenden en bedrijven uit de omgeving van het energieproject en niet een enkel bedrijf of individu. Uitgangspunt is dat iedereen uit de lokale omgeving mee moet kunnen doen in het project, met andere woorden: Het gaat erom dat de lokale omgeving de kans krijgt mee te kunnen investeren en mede-eigenaar te worden indien ze dit wensen.
Infographic geeft inzicht in participatievormen
Energie van Flevoland heeft een infographic laten maken waardoor de verschillende participatievormen bij een nieuw energieproject zichtbaar worden voor bewoners en lokale overheden in Flevoland. Daarnaast laat de infographic ook zien wat omwonenden precies krijgen bij de gekozen participatievormen. Want niet iedere participatievorm levert een lokale gemeenschap evenveel op. Procesparticipatie gaat over meepraten en meedenken over waar een energieproject komt en hoe het eruit gaat zien. De opbrengsten zijn voor de ontwikkelaar. Financiële participatie levert de gemeenschap wel wat op. Toch, obligatie-uitgifte levert alleen wat op voor bewoners die geld over hebben om te investeren. Een gebiedsfonds of omwonendenregeling is voor de hele gemeenschap, maar in de praktijk vloeit er slechts een fractie van de opbrengsten naartoe. Flevoland is koploper als het gaat om het betrekken van burgers bij energieprojecten. Maar kijk je goed naar de infographic dan zie je dat ook in Flevoland lokaal eigendom volgens bovenstaande definitie niet veel voorkomt. Er is een infographic die de opbrengst van de windmolens van Almeerse Wind in 2022 laat zien. Er is ook een invulblad beschikbaar. Hiermee kunnen Flevolanders zelf aan de slag met toekomstige energieprojecten.
Infographic - casus Infographic - invulblad
Gemeenten zijn aan zet
Zoals al eerder aangegeven, in het Klimaatakkoord, maar ook in de Regionale Energie Strategie Flevoland zijn ambities uitgesproken over lokaal eigendom, wat niet voldoende is om participatie en lokaal eigendom bij duurzame energieprojecten daadwerkelijk te borgen. Daarvoor is stevig en concreet gemeentelijk beleid over participatie bij duurzame energieprojecten noodzakelijk. Energie Samen ontwikkelde een voorbeeldbrief die energiecoöperaties en andere burgerinitiatieven aan raadsleden kunnen sturen. Bij de brief zit ook een voorbeeldmotie die raadsleden in kunnen dienen om het college op te dragen lokaal eigendom op te nemen in beleid. Als belangrijkste voorbeeld wordt hier de maatschappelijke tender genoemd. Dat is een manier van aanbesteden waarbij maatschappelijke voorwaarden zwaar wegen.